توضیحات
به نام او
یکی از مناطق طبیعی ایران که فاصله کمی تا تهران دارد و به بزرگ‌ترین آینه
ایران مشهور شده است، دریاچه نمک حوض سلطان نامیده می‌شود. این دریاچه از جاهای دیدنی قم به شمار می‌رود و در ۴۰ کیلومتری
شمال شهر قم، ۸۵ کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه خلیج‌فارس قرار دارد. در صورت تمایل به دریافت اطلاعات بیشتر یا بازدید از این جاذبه، لطفاً با انجمن راهنمایان گردشگری استان تماس بگیرید.
درباره دریاچه حوض سلطان
دریاچه حوض
سلطان که به «دریاچه شاهی» نیز معروف است، با مساحت تقریبی ۲۴۰ کیلومتر مربع در
جنوب رشته‌کوه البرز قرار دارد. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی
آن در فصول مختلف سال، متفاوت است؛ بدین ترتیب، سطح آب دریاچه پیوسته نوسان می‌کند.
این دریاچه از دو چاله جدا از هم تشکیل شده است. چاله غربی به نام «حوض سلطان» و
چاله شرقی به نام «حوض مره» است که به‌وسیله یک آبراهه به هم وصل می‌شوند. در فصول
پرآب ابتدا چاله مره پر می‌شود و سپس آب اضافی آن به حوض سلطان راه پیدا می‌کند.
دریاچه حوض سلطان مانند آینه‌ای بزرگ
در قلب ایران‌زمین است. دریاچه حوض سلطان از سطح دریا ۸۲۰ متر ارتفاع دارد که
تقریبا در تمام سطح دریاچه یکسان است. رودهای متعددی به دریاچه حوض سلطان وارد می‌شوند
که عموما از اراضی شوره‌زار نمکی اطراف عبور می‌کنند. از جمله این رودها می‌توان
به «رود شور» و «قره‌چای» اشاره کرد. در ۳۵ کیلومتری مسیر قم-تهران جاده خاکی وجود
دارد که به دریاچه می‌رسد. درون دریاچه نیز جاده خاک‌ریزی هست که برای جلوگیری از
فرورفتن خودروها در باتلاق و بهره‌برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دریاچه به‌دلیل نمک فراوان، اغلب به
نام دریاچه نمک نیز شناخته می‌شود؛ با این حال، دریاچه نمک با وسعت بسیار بیشتر در
جنوب شرقی قم واقع شده است. سالانه مقدار زیادی نمک از دریاچه حوض سلطان استخراج
می‌شود.
حوض سلطان در
سال ۱۸۸۳ میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد. «دریاچه ساوه» نام
دیگری است که به حوض سلطان می‌دهند؛ چراکه حوض سلطان بازمانده دریای بزرگ ساوه است.
پوشش گیاهی و جانوری دریاچه حوض سلطان
گیاهان
زمستان فصل پرآبی حوض السلطان است؛ بنابراین، کفه نمکی این تالاب در فصل پرآبی
زیر آب است و حاشیه یا کمربند باتلاقی آن پوشش گیاهی دارد که بیشتر در اضلاع شمالی
و شمال غربی این تالاب مشاهده می‌شود. بر اساس مطالعه انجام‌شده، در این منطقه بیش
از ۴۰ گونه گیاهی از جمله درمنه بیابانی، اشنان، تاغ زرد و سیاه، سودا و اسفناج
وجود دارد.
جانوران
پرندگانی مهاجر و نادر در این تالاب وجود دارند که در حاشیه تالاب زندگی می‌کنند.
هوبره، انواع کبوتر و پرندگانی نظیر
غاز خاکستری، آنقوت، لک‌لک، انواع عقاب و غیره را می‌توان در زمره پرندگان حوض سلطان
جای داد. در منطقه پستاندارانی از
قبیل خرگوش، موش صحرایی، روباه و گاهی آهو نیز دیده می‌شوند. در میان خزندگان
منطقه حضور مارها و سوسمارها بارز است که در کنترل بیولوژیک آفات نقش دارند.
ریز موجودات
بالغ بر ۲۴۰ گونه با ارزش ریز موجودات هوازی مانند جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها
در تالاب وجود دارد که می‌توانند با توجه به مخزن ژنی خود، شرایط فوق شور را تحمل
کنند. وجود انواع دیاتوم‌ها (جلبک‌های تک‌سلولی) به‌عنوان اولین تولیدکنندگان غذا
در اکوسیستم‌های آبی در آب‌های شور منطقه حوض سلطان قابل‌تامل است؛ این‌گونه جلبک‌ها
در صورت تولید انبوه می‌تواند در تعلیف دام، مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات
انجام‌شده، حضور پر تعداد و متنوع انواع باکتری‌های نمک‌دوست را در خاک‌های منطقه
نشان می‌دهد. برخی از انواع موجود بسیار منحصربه‌فرد هستند و با توجه به خصوصیات
ژنتیکی و فیزیولوژیکی، به‌ویژه انتظار حضور آنزیم‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و فرآورده‌های
ارزشمند میکروبی در آن‌ها وجود دارد. علاوه بر این، انواع عنکبوت، رتیل، موریانه و
مورچه‌های کمیاب در اطراف دریاچه دارای حضور گسترده‌ای هستند.