چشمه‌علی

چشمه علی نام محله‌ای است که در شمال شهر ری و در منطقه ۲۰ شهرداری شهر تهران قرار دارد. این منطقه از شمال به بلوار بسیج، از جنوب به بزرگراه آوینی، از شرق به بزرگراه امام علی و از غرب به بلوار شهید غیوری محدود می‌شود. منطقه چشمه علی با آثار کهن نظیر تپه باستانی، باروی ری، چشمه زیرزمینی و کتیبه فتحعلی شاه قاجار از جاهای دیدنی ری به شمار می‌رود. نام محله برگرفته از نام چشمه‌‌ باستانی چشمه علی است که از گذشته‌های دور محل تفریح بسیاری از مردم ری و تهران بوده است.

چشمه علی با قدمتی ۸,۰۰۰ ساله به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی (آب)، سرمنشا تشکیل تمدن، حیات و زایندگی در منطقه باستانی شهر ری است؛ به همین دلیل تپه‌های چشمه علی که اهالی ری به آن «چشملی» می‌گویند، از نخستین سکونتگاه‌های مردم کوچ‌نشین به شمار می‌رود. آب این چشمه از میان صخره‌ای بزرگ خارج شده و به‌سوی جنوب و جنوب شرق جاری است. 

در برخی از روایات، محله چشمه علی را زادگاه مادر زرتشت و منبع آب چشمه را از جاجرود و قیطریه می‌دانند که پس از گذر از راه‌های زیرزمینی، از دل تپه می‌جوشد. تمدن‌های کهن شامل تپه باستانی، باروی ری و چشمه زیرزمینی مجموعه چشمه علی را تشکیل می‌دهند که یکی از قدیمی‌ترین استقرارهای پیش از تاریخ در شمال مرکز فلات ایران است.

بالای تپه باستانی قلعه‌ای بنام «باروی ری» قرار دارد. این باروی تاریخی در زمان اشکانیان به‌صورت دیواری به‌منظور دفاع از شهر ساخته شده بود و دورتادور شهر ری را در برمی‌گرفت. کنگره‌های باروی ری به ارگ بم و کمی به باروهای سلجوقی شباهت دارد. امروزه تنها بخش کوچکی از این بارو باقی مانده و قسمت مرمت‌شده آن بالای دیواره چشمه علی واقع شده است.

با توجه به قدمت دیگر آثار، سنگ‌نگاره قاجاری جدیدترین اثر تاریخی این مجموعه به شمار می‌رود. این نقش‌برجسته، در ۹ فروردین ۱۳۷۸ خورشیدی به ثبت ملی رسید و در سال ۱۳۸۸ به همت شهرداری منطقه ۲۰، پروژکتورهای رنگی در محوطه اطراف آن نصب شد تا جلوه زیباتری به این اثر ببخشد.  

آب چشمه علی به دو حوضچه در پایین چشمه می‌ریزد. این دو حوضچه نقش تفرجگاهی را دارد که در فصول گرم میزبان کودکان و نوجوانانی است که در آن به آب‌تنی می‌پردازند. در سال ۱۳۹۶ خورشیدی به‌دلیل فعالیت‌های عمرانی خط ۶ مترو تهران، آب چشمه علی قطع شد و پس از پیگیری، در نهایت پس از دو سال دوباره جاری شد؛ اما آب آن بسیار کم است. 

در نزدیکی چشمه علی بوستانی به نام بوستان چشمه علی (بوستان سورنا) وجود دارد که گردشگران برای پیک‌نیک از آن استفاده می‌کنند. این بوستان علاوه بر فضای سبز دارای فضای بازی کودکان، نیمکت و سرویس بهداشتی است. کافه و فست‌فود سورنا در نزدیکی چشمه از دیگر امکانات رفاهی این جاذبه گردشگری است. از دیگر جاذبه‌های این مجموعه می‌توان به کوچه‌های پلکانی پشت کوه‌سنگی اشاره کرد. در اطراف چشمه و بوستان چشمه علی، فضای پارک خودرو نیز وجود دارد.

• آدرس چشمه‌علی: شهر ری، بزرگراه آوینی، بین بلوار صفائیه و بلوار شهید غیوری
• نزدیکترین ایستگاه مترو به چشمه‌علی، ایستگاه شهر ری در خط 1 مترو است.